Steeds meer mensen hebben weinig vertrouwen in politieke partijen en politici, en in het functioneren van het parlement. Onder wetenschappers en politici is er daarom een discussie ontstaan over onze huidige vorm van representatieve democratie waarbij burgers tijdens verkiezingen politici kiezen die hen in het parlement vertegenwoordigen. Sommigen stellen voor om burgers meer directe invloed te geven op het beleid, bijvoorbeeld in de vorm van referenda. Maar wat willen burgers zelf eigenlijk? 

In december 2011 vulde het LISS panel de vragenlijst in over houdingen tegenover verschillende politieke besluitvormingsprocessen. Doel van de vragenlijst was inzicht te krijgen in de publieke steun voor verschillende vormen van besluitvorming. Ook werd onderzocht of de meningen per sociale groep verschilden. 

Drie vormen van democratie
De vragen gingen over drie vormen van democratie: de representatieve of vertegenwoordigende democratie waarin verkiezingen en het parlement centraal staan, de directe democratie waarin het gaat om directe invloed van burgers op het beleid (bijvoorbeeld via referenda) en de verborgen democratie waarin politieke besluitvorming efficiënter gebeurt: met minder debat, een kleinere rol voor politieke partijen en meer invloed voor onafhankelijke experts. Bovendien betekent de verborgen democratie dat burgers zich in principe zoveel mogelijk afzijdig houden van besluitvormingsprocessen. 

Invloed van het opleidingsniveau
De onderzoekers Hilde Coffé, verbonden aan Victoria University of Wellington (Nieuw-Zeeland) en Ank Michels van de Universiteit Utrecht, hebben deze vragenlijst ontworpen. Ze hebben de lijst gebruikt voor hun onderzoek naar het verband tussen opleiding en opvattingen over politieke besluitvormingsprocessen. Uit de eerste resultaten blijkt dat er een duidelijk verband is tussen de hoogte van iemands opleiding en de steun voor een bepaalde vorm van democratie; burgers die geen HBO of universitair diploma hebben, zijn eerder geneigd om steun te geven aan vormen van directe of verborgen democratie dan mensen met een HBO of universitaire opleiding. 

In vergelijking met mensen met een hbo-niveau of hoger, willen mensen met een lagere opleiding vooral verandering zien. Ze willen een alternatief voor de representatieve democratie in de vorm van meer directe democratie of, zij het in mindere mate, in de vorm van een meer verborgen democratie.

Geschreven door Hilde Coffé en Ank Michels