In aanloop naar de verkiezingen werd aan 1220 deelnemers uit het LISS panel gevraagd hoe waarschijnlijk het was dat zij ChatGPT of een andere AI-chatbot zouden gebruiken voor advies over politieke partijen, kandidaten of thema’s.
- 77% zegt dat het niet waarschijnlijk is dat ze ChatGPT of een andere AI-chatbot zouden gebruiken
- 13% zegt het misschien te gaan gebruiken
Maar: 1 op de 10 respondenten geeft aan dat ze waarschijnlijk ChatGPT of een andere AI-chatbot gaan gebruiken. Vertaald naar de Nederlandse bevolking betekent dat dat 1.8 miljoen mensen een AI chatbot om advies zouden vragen. En omdat mensen vaak hun gedrag ‘onderrapporteren’ betekent dat dit aantal eigenlijk nog veel hoger is.
Er zijn verschillende te zien in leeftijdsgroepen. Zo zijn jongeren tussen de 18-34 jaar eerder geneigd een AI chatbot om advies te vragen en 55+-plussers het minst geneigd dit te doen.
Bron afbeelding: AlgoSoc website, 28 oktober 2025
Waarom je beter geen chatbot kan gebruiken voor stemadvies
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) vergeleek vier bekende chatbots met de online stemhulpen (Kieskompas en StemWijzer). Uit het onderzoek blijkt dat de chatbots opvallend vaak op dezelfde twee partijen uitkomen, ongeacht de vraag of opdracht van de gebruiker. In ruim 56% van de gevallen staat de PVV of GroenLinks-PvdA bovenaan.
Andere partijen, zoals D66, VVD, SP of PvdD, komen veel minder vaak als eerste keuze naar voren. Sommige partijen, zoals BBB, CDA, SGP of DENK, zelfs bijna nooit. Ook niet wanneer de input van de gebruiker precies overeenkomt met de standpunten van een van deze partijen.
De AP benadrukt dat de gesignaleerde tekortkomingen een gevolg zijn van de manier waarop AI-chatbots werken. Chatbots kunnen verkiezingsinformatie laagdrempeliger maken, maar zijn op dit moment niet geschikt als stemhulp. Volgens de AP zouden AI-systemen die stemadvies geven, moeten gaan voldoen aan de strenge eisen die de AI-verordening stelt aan hoogrisicosystemen, bijvoorbeeld om accuraatheid en consistentie te waarborgen.
Zwevende kiezers
Chatbots zijn niet ontwikkeld voor de politiek. De antwoorden die chatbots geven worden samengesteld uit allerlei rommelige, oncontroleerbare gegevens van het hele internet, ook van sociale media en uit oud nieuws. Hierdoor kunnen feiten en standpunten van partijen niet goed zijn weergegeven, terwijl het wel als objectieve waarheid wordt gebracht. Dit is zorgwekkend, vooral bij kiezers die pas vlak voor de verkiezingen nog snel informatie zoeken om te helpen bij hun stemkeuze.
Niet alleen deskundigen vinden de situatie zorgelijk, ook een op de zeven (69%) Nederlandse burgers geeft aan dat ze zich zorgen maken dat anderen niet de juiste politieke informatie van AI chatbots ontvangen. Hieruit blijkt dat de meeste mensen zich bewust zijn van het risico dat het raadplegen van een chatbot voor dit doel met zich meebrengt.
Wat wel te doen?
Nieuwsgierig naar welke politieke partijen standpunten hebben die met uw eigen standpunten overeenkomen? Gebruik dan betrouwbare en transparante bronnen zoals Stemwijzer, Kieskompas, of bekijk de programma’s of website van de politieke parijen zelf.
Het onderzoek werd uitgevoerd in oktober 2025 in het LISS panel door het AlgoSoc Consortium, een samenwerking tussen de universiteiten van Amsterdam, Utrecht en Tilburg, TU Delft en de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Bronnen: website Algosoc 28 oktober 2025 en website Autoriteit Persoonsgegevens 21 oktober 2025.
