Nederlanders zijn bezorgd over de manier van samenleven, ook al is het sociale vertrouwen in ons land relatief hoog en blijft dit stabiel. Een meerderheid voelt zich verbonden met Nederland en de eigen buurt, en vindt dat anderen te vertrouwen zijn. Maar op hetzelfde moment ervaren veel mensen discriminatie, verharding en onveiligheid in de samenleving. Dat blijkt uit de nieuwe editie van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB), het langlopende onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar de stemming in Nederland.
Voor het onderzoek zijn 1791 LISS panelleden gevraagd in april een vragenlijst in te vullen. Zo’n 77% (1385 panelleden) heeft dit gedaan.
De manier van samenleven is op dit moment het meest genoemde maatschappelijke probleem. Tegelijk noemen veel Nederlanders samenleven ook als een sterk punt van ons land. In het onderzoek dat in juni is verschenen, gaat het SCP dieper in op deze tegenstelling van grote zorgen over én positieve beelden en ervaringen met het samenleven in Nederland.
Vertrouwen en verbondenheid verschillen sterk tussen groepen
Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat de sociale cohesie in Nederland in vergelijking met andere landen gemiddeld hoog is en stabiel over tijd. Zes op de tien Nederlanders vindt de meeste mensen te vertrouwen, ruim zeven op de tien voelt zich verbonden met ons land en twee derde voelt zich thuis in de eigen buurt.
Maar achter het gemiddelde zitten grote verschillen in hoe mensen het samenleven waarderen. Hbo- en wo opgeleiden en mensen met hoge inkomens zijn het meest positief: zij hebben meer vertrouwen in anderen en voelen zich sterker verbonden met de samenleving. Bij mensen met een lager inkomen of basisonderwijs- of vmbo-opleiding is dat minder het geval.
Ook de reden waarom mensen anderen wel of niet vertrouwen zijn verschillend. Mensen die anderen vertrouwen, hebben vaak goede ervaringen of gaan uit van het goede in de mens. Mensen die meer wantrouwend zijn geven aan dat dat komt door negatieve ervaringen of omdat ze zich zorgen maken over maatschappelijke ontwikkelingen, zoals criminaliteit of verharding van het publieke debat.
Zorgen over samenleven groot en van alle tijden
De zorgen over het samenleven bestaan al sinds de start van het COB in 2008. Ze gaan opvallend vaak samen met positieve ervaringen: mensen waarderen het dat Nederlanders elkaar helpen: in eigen kring en in noodsituaties. Maar ze zien ook discriminatie en spanningen tussen groepen mensen en maatschappelijke ontwikkelingen als de individualistische ik-cultuur, onverdraagzaamheid en verslechterde omgangsvormen.
Mensen zijn dus inderdaad tevreden over bepaalde aspecten van het samenleven, maar zien ook veel ruimte voor verbetering. De gemiddelde beoordeling voor het samenleven in Nederland komt dan ook uit op een magere 5,3.
Emily Miltenburg, onderzoeker bij het SCP:
“We hebben onderzocht hoe het komt dat positieve en negatieve ervaringen hand in hand gaan. Een verklaring kan zijn dat mensen verlangen naar een samenleving met veel gemeenschapszin en solidariteit, waarin zij zich veilig en thuis voelen. Alles dat afwijkt van dat beeld is een bron van zorg. De vraag is of dat niet een te groot verlangen is. Want hoewel we natuurlijk discriminatie, uitsluiting en geweld niet tolereren, is het onmogelijk dat iedereen het altijd met elkaar eens is en zich altijd en overal thuisvoelt.”
Bron: website Sociaal en Cultureel Planbureau, Burgerperspectieven 2025 Bericht 2, 19 juni 2025.
