Als mensen wraak nemen, doen zij dat vaak op een manier die voor de ander grote gevolgen kan hebben. De wreker kan bijvoorbeeld zorgen voor reputatieschade. In extreme gevallen kan een wraakmotief zelfs tot verkrachting of moord leiden. Om dit soort ernstige gevolgen te voorkomen, willen we achterhalen wanneer en hoe mensen wraak nemen. 

Er is al vrij veel kennis over wrekers en wraakzucht. Zo zijn mensen die hoog scoren op narcisme of mensen die snel boos worden eerder geneigd om wraak te nemen. Mannen nemen gemiddeld vaker wraak dan vrouwen – en jongeren vaker dan ouderen. 
Maar we weten nog maar weinig over de vraag wanneer mensen wraak nemen. 
Is dat bijvoorbeeld alleen als hen iets ernstigs is aangedaan? En zijn er bepaalde situaties (zoals vals beschuldigd worden of diefstal) die eerder tot wraak leiden dan andere?

Wanneer nemen mensen wraak?
In een eerste onderzoek vergeleken we de situationele kenmerken van mensen die wraak hadden genomen met de situationele kenmerken van mensen die – ondanks hun wraakgevoelens – geen wraak hadden genomen. Uit het onderzoek bleek dat daadwerkelijke wraakacties vaker voorkwamen 1) als de ander een vriend of een kennis was; 2) na aanleidingen die te maken hadden met buitengesloten of afgewezen worden; en 3) als er een mogelijkheid was om wraak te nemen.

Kenmerken van wraak
Een tweede onderzoek richtte zich alleen op de groep van wrekers en bekeek welke kenmerken een wraakactie in de regel heeft. Met andere woorden: als mensen wraak nemen, hoe doen zij dat dan? Uit dit onderzoek kwamen verschillende kenmerken van wraak naar voren.

•    Wraakacties laten lang op zich wachten
De helft van de wraaknemers wachtte zelfs een week of langer (soms zelfs jaren!) voordat zij wraak namen. Dit kwam soms doordat wraak op een eerder moment niet mogelijk was, maar vooral doordat wraakacties vaak gepland – of zorgvuldig getimed werden.

•    Ongelijkheid
Wraakacties vonden vaak plaats in een ander domein dan de aanleiding. Stel dat de aanleiding reputatieschade was, dan werd bijvoorbeeld wraak genomen door de persoon buiten te sluiten, niet door ook voor reputatieschade te zorgen. Ook waren wraakacties lang niet altijd even ernstig als de aanleiding voor wraak. Wrekers vonden hun actie minder ernstig dan wat hen was aangedaan. Grappig genoeg bleek uit een vervolgonderzoek dat de mensen die het doelwit waren van de wraakactie dit precies andersom vonden.

•    Wraak is zoet
Na de wraakactie voelden wrekers zich vaak redelijk tevreden. Dit komt overeen met het spreekwoord ‘wraak is zoet’.

Kortom, wees voorzichtig met iemand buitensluiten of afwijzen, want dit gedrag lokt relatief vaak wraak uit. En ook al verwacht je het niet meer, de wraakactie kan zelfs jaren later nog plaatsvinden!

geschreven door Maartje Elshout